Περί προσευχής

Πότε είναι καλύτερα κάποιος να προσεύχεται;
Το πρωί, καθώς είμαστε ξεκούραστοι και χωρίς έγνοιες, προσευχόμαστε πιο αποδοτικά. Ας αφιερώνουμε στην επικοινωνία με τον Θεό την καλύτερη ώρα της ημέρας μας, το πρωί, κι όχι τη χειρότερη, το βράδυ. Πριν τον βραδινό ύπνο, καθώς είμαστε κατάκοποι και εξαντλημένοι, όχι μόνο δεν μπορούμε να σταθούμε όρθιοι αλλά ούτε και να συγκεντρώσουμε τον νου μας στα λόγια της προσευχής.
Η πρωινή προσευχή θα μας θωρακίσει με τη χάρη του Θεού και θα μας προστατεύει από τους φυσικούς και τους πνευματικούς κινδύνους. Κάθε μέρα κινδυνεύουμε από φυσικά ατυχήματα, από λανθασμένες αποφάσεις ζωής και από πνευματικές πτώσεις. Τελειώνοντας την Κυριακή Προσευχή λέμε: «και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού». Οι πειρασμοί, οι δύσκολες στιγμές της ζωής μας (νεύρα, μαλώματα, εγωισμοί, επικίνδυνα διλήμματα, αντιμετώπιση ιδιοτροπιών συνανθρώπων, κ.λπ.), εναλλάσσονται στη ζωή μας και χρειάζεται και προληπτικά και θεραπευτικά η προσευχή. Πόσες φορές δεν πήραμε λάθος αποφάσεις και ταλαιπωρηθήκαμε αργότερα; Πόσες φορές δεν επηρεαστήκαμε από κακούς συνανθρώπους μας και χαρακτηρίσαμε λανθασμένα κάποιον; Πόσες φορές δεν μετανιώσαμε για την επιλογή κάποιου για φίλο, ο οποίος αργότερα αποδείχτηκε υποκριτής και ψεύτης;
Το βράδυ, η προσευχή πολλών ή είναι λιγοστή ή είναι τυπική. Πολλοί λόγω της καθημερινής κούρασης, δεν προσεύχονται καθόλου. Άλλοι, αφού αφιερώσουν τις βραδινές ώρες τους στην τηλεόραση, μετά νυσταγμένοι ή κάνουν έναν απλό σταυρό ή προσεύχονται τυπικά. Όταν μάλιστα μολύνεται η ψυχή με βρώμικα θεάματα, τότε δεν υπάρχει καθόλου διάθεση για προσευχή. Καλό είναι αργά το απόγευμα, πριν έρθει η νύστα, να προσευχηθούμε και να ευχαριστήσουμε τον Θεό για τις ευεργεσίες κι αυτής της ημέρας.
Το μεσημέρι κάποιοι, μόλις φάνε τρέχουν στο δωμάτιο τους και κάνουν μία μικρή προσευχή. Όταν βγαίνουν από το σπίτι για τις απογευματινές απασχολήσεις και δουλειές, κάνουν το σταυρό τους και λένε μυστικά το «Πάτερ ημών» ή το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με». Πώς να μη σε προστατεύει ό Χριστός, όταν συνεχώς επαναλαμβάνεις το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με»; Πώς να μη μας ευλογεί ο Θεός όταν Του ζητούμε την προστασία από πριν και Τον ευχαριστούμε μετά από κάδε απασχόληση;
Στο φαγητό είναι σωστό να προσευχόμαστε (Α' Τιμ. 4,4-5). Πριν αρχίσουμε το φαγητό, για να ευλογείτε, να λέμε το «Πάτερ ημών», γιατί μ' αυτό δεν ζητάμε μόνον τον καθημερινό (επιούσιο) άρτο, αλλά κυρίως να έρθει η Βασιλεία του Θεού, δηλ. το Άγιο Πνεύμα στις ψυχές των ανθρώπων. Όταν τελειώνουμε, να κάνουμε το σταυρό μας και να ευχαριστούμε το Θεό λέγοντας π.χ.: «Σ' ευχαριστούμε, Κύριε, που μας πρόσφερες τα επίγεια αγαθά Σου. Μη μας στερήσεις και την επουράνια βασιλεία Σου. Άλλ' όπως μετά την Ανάσταση Σου εμφανίσθηκες στους μαθητές Σου και τους έδωσες την ειρήνη Σου και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, έλα κοντά και στη ζωή μας και δώσε μας κάθε καλό και ωφέλιμο για τη σωτηρία μας. Αμήν».

Όταν είμαι κουρασμένος το βράδυ, νομίζω πώς κι ένας σταυρός είναι καλό.
Ο απόστολος Παύλος κι ο βοηθός του ο Σίλας βρίσκονταν στους Φιλίππους της Μακεδονίας και δίδασκαν. Εκεί τους συνέλαβαν και τους φυλάκισαν. Ενώ ήταν χτυπημένοι με ράβδους και καταπληγωμένοι, ενώ ήταν με δεμένα τα πόδια σε ξύλο, προσεύχονταν τη νύχτα και δοξολογούσαν τον Θεό. Όταν αγαπάς πραγματικά τον Θεό, όσο εξαντλημένος κι αν είσαι, θα πιέσεις τον εαυτό σου. Ο Θεός, που βλέπει τη διάθεση και την προσπάθεια σου, θα στείλει τη χάρη Του και θα θερμανθεί η καρδιά σου και ίσως κάνεις τότε μία από τις καλύτερες προσευχές σου. Κι αν δεν σου χαρίσει ο Θεός κατάνυξη και καρποφόρα προσευχή, τότε μετράει για τον Θεό κι ο κόπος σου.
Aς προσέχουμε, όμως, μήπως η κόπωση είναι δικαιολογία της "τεμπελιάς μας". Αν εκείνη τη στιγμή μας έπαιρνε τηλέφωνο ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, θα ξεχνούσαμε τον κόπο και θα χαιρόμασταν την επικοινωνία. 0ι άγιοι της Εκκλησίας μας έφτασαν στο σημείο να ζουν την προσευχή ως ανάπαυση ψυχής και σώματος.

Ο νους μου, όταν προσεύχομαι, φεύγει πολύ εύκολα. Πώς μπορώ να τον συγκεντρώνω;
Μετά την πτώση του άνθρωπου ό νους αντί για τον Θεό στράφηκε στα επίγεια. Το άγχος της ζωής, ή ολιγοπιστία και οι παρεμβάσεις του πονηρού μας αποσπούν από την προσευχή. Πολλές φορές ό πονηρός μας βάζει μάλιστα καλές σκέψεις με στόχο να μας παρασύρει μακριά από την προσευχή. Κατά την προσευχή κάποιες φορές έρχονται εκ του πονηρού στο νου φαεινές ιδέες για πνευματικά θέματα ή λύσεις βιοποριστικών προβλημάτων. Μετά ενδέχεται να μας βάλλει και αμαρτωλές σκέψεις, για να μας μολύνει την ψυχή και να μην έχουμε παρρησία στην προσευχή.
Η προσευχή όπως κάθε καλό, θέλει κόπο και εντατική προσπάθεια. Χρειάζεται να πιέσουμε τον αμελή εαυτό μας. Και στο διάβασμα, αν δεν πιέσουμε τον εαυτό μας, το μυαλό μας θα τρέχει εδώ κι εκεί και θα μένουμε στην ίδια σελίδα. Θα πιέσουμε τον εαυτό μας στην προσευχή με το λογισμό ότι βρισκόμαστε μπροστά στον Πανάγαθο Θεό και μιλάμε μαζί Του και με τη σκέψη ότι θα αποκομίσουμε μεγάλη ωφέλεια με μία καλή προσευχή. Δεν υπάρχει τίποτε το ανώτερο από τον Θεό που να αξίζει όλη μας την αγάπη και όλο μας το ενδιαφέρον. Η καλή προσευχή γεμίζει την ψυχή με χαρά, μας ασφαλίζει από τους κινδύνους της ζωής και μας ενισχύει στον πνευματικό αγώνα.
Η απερίσπαστη προσευχή κυρίως είναι δώρο της χάριτος του Θεού. Εμείς χρειάζεται να προσφέρουμε στον Θεό δύο πράγματα για να μας στείλει τη χάρη Του. Το πρώτο είναι η συνεχής μετάνοια. Όλοι λίγο ή πολύ συνεχώς αμαρτάνουμε. Όταν ή ψυχή μας είναι αμαρτωλή, δεν έχει προσευχητική διάθεση και παρρησία ενώπιον του Θεού. Μετά από κάθε ειλικρινή εξομολόγηση προσευχόμαστε ευχάριστα και το μυαλό μένει συγκεντρωμένο στα λόγια της προσευχής. Όταν λέμε το «ελέησον με ο Θεός» και έχουμε συναίσθηση της άμαρτωλότητάς μας, τότε δεν "φεύγει" εύκολα ο νους μας. Το δεύτερο είναι η πραγματική πίστη στο Θεό. Όταν εμπιστευόμαστε τη ζωή μας και όλον τον κόσμο στα χέρια του Θεού, δεν αγχωνόμαστε για το μέλλον το δικό μας και του κόσμου κι αισθανόμαστε σαν το παιδάκι στην αγκαλιά της μάνας του. Τότε, όταν έρχονται στην προσευχή μας, καμιά φορά κι από το διάβολο, διάφορες αγωνίες και προβληματισμοί, τους διώχνουμε με το σκεπτικό ότι ο παντεπόπτης Θεός θα τακτοποιήσει όλα τα ζητήματα με τον καλύτερο τρόπο, θα μας φωτίζει να επιλέγουμε το σωστό και θα μας προστατεύει παντού και πάντοτε. Καλό είναι να σκεφτόμαστε ενάντια στο διασκορπισμό της σκέψης μας τα εξής: «Εγώ είμαι μικρός να λύσω τα προβλήματα τα δικά μου και του κόσμου, ας προσευχηθώ ο παντοδύναμος Θεός να επέμβει και να δώσει τις σωστές λύσεις».
Είναι πολύ άσχημο και υβριστικό, ενώ μιλούμε με τον Ύψιστο Θεό κι Αυτός μας ακούει, εμείς να τρέχουμε με το μυαλό μας στα μεγάλα προβλήματα της ζωής μας, σε διάφορα καθημερινά ζητήματα ή σε αμαρτωλές επιθυμίες. Πώς να δεχθεί ο Θεός τότε την προσευχή μας; Έλεγε ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος: «Όταν εσύ ο ίδιος δεν προσέχεις την προσευχή σου, πώς θέλεις να την εισακούσει ό Θεός;». Κάτι αντίστοιχο έλεγε κι ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: «Σταύρωσε το νου σου στην ενθύμηση του Θεού, για να έλθει η ευφροσύνη της καρδίας».
Η 100% συγκέντρωση του νου στην προσευχή είναι χάρισμα του Αγίου Πνεύματος και γνώρισμα των αγίων. Εμείς ας προσπαθούμε κι ας προσευχόμαστε να αυξήσουμε το ποσοστό της αυτοσυγκέντρωσης.

του Aρχιμ. Μαξίμου Παναγιώτου