Η προσφορά της Εκκλησίας στον πόλεμο του 1940
Πολεμιστές ήταν κι εκείνοι, οπλισμένοι με όπλα άλλα, πιο μεγάλα. «Επιστρατεύτηκαν» μαζί με όλους τους Έλληνες, όταν τον Οκτώβριο του 1940 η παράλογη αξίωση του υπερφίαλο Άξονα, Ιταλίας-Γερμανίας, σήμανε πόλεμο, στις καρδιές τους.

Για την υπόδουλη Βόρειο Ήπειρο ο Άγιος Παϊσιος είπε:
Τη Βόρειο Ήπειρο οι μεγάλοι τη χαντάκωσαν. Αυτοί πρέπει να κανονίσουν και τώρα το θέμα. Χρειάζεται διάκριση από εμάς για να μη γίνονται υπερβολές και δημιουργείται αναταραχή στον κόσμο». (Πρεσβυτέρου Διονυσίου Τάτση, «Ο Γέροντας Παΐσιος», 1995)
«Ο Γέροντας, αφού πρόσφερε και στους τελευταίους επισκέπτες που ήρθαν εκείνη την στιγμή κέρασμα, ξαναρωτά έναν απ΄αυτούς:
Γέροντας: Θα την πάρουμε την Πόλη; Τι, λες;
Χρήστος: Εγώ θα πάω για την Βόρειο Ήπειρο.
Γέροντας: Την Πόλη να πάρουμε, την Βόρειο Ήπειρο και επτά άτομα την παίρνουμε!

Ο εορτασμός της επετείου του ξεσηκωμού των Ελλήνων την 25η Μαρτίου 1821 φέρνει στην επικαιρότητα και το θέμα του Κρυφού Σχολείου. Υπάρχουν συνάνθρωποί μας που αναρωτιούνται αν υπήρξε κρυφό σχολειό και άλλοι, θορυβούσα μειοψηφία που ευθέως αμφισβητεί την ύπαρξή του και επιμένει να επιβάλλει την ανιστόρητη άποψή της.

Στῆς μάχης τόν καπνό, πού πνίγει τό λαγκάδι, ὁ Σουλιώτης ὅλα τά ἔχει λησμονήσει, πεῖνα καί δίψα. Καί τό Σούλι πέφτει ξέμακρα, καί σάν λησμονημένο εἶναι καί ἐκεῖνο τ' ἄχαρο.
Καί ἐκεῖ πού πολεμάει τό παλληκάρι τό ἀγλύκαντο, μέρα καί νύκτα, ἀκούει μιά γνώριμη φωνή, πού τόν ξυπνάει:
- Λοιπόν τό Σούλι δέν χάθηκε καί ζῇ.

Είδα την πανώρια κι’ ιστορική πολιτεία, που ήταν στα χρόνια του Αλή-Πασια πρωτεύουσα όλης της καθαυτό Ελλάδας, και συνάμα ο Γολγοθάς της. Φαίνονταν, σαν δικέφαλος αητός, πεσμένος μ’ ανοιγμένα τα φτερά στην άκρα της χιλιοξακουσμένης Λίμνης, όπου έπνιξε ο Αλή-Πασιας την υπέρκαλλη Κυρά Φροσύνη με τες δέκα εφτά πανέμορφες Γιαννιώτισσες αρχοντόνυφες.

Τα «Χριστούγεννα των Κλεφτών» είναι ένα από τα πιο σπουδαία αφηγήματα του Ηπειρώτη Λογοτέχνη Χρήστου Χριστοβασίλη. Η ιστορία τοποθετείται χρονικά γύρω στα 1879-80 όταν ο συγγραφέας σε ηλικία μόλις 17-18 ετών εντάσσεται στα σώματα των «Κλέφτων». Η αναδημοσίευση του κειμένου γίνεται από την έκδοση του βιβλίου της Ιεράς Μονής Ελεούσης νήσου Ιωαννίνων.

Ἀναμφισβήτητα τό ἔπος τοῦ 1940 ἀνήκει σέ ὅλους τους Ἕλληνες. Ὅλος ὁ λαός μας τότε ἑνωμένος μέ μία ψυχή, χωρίς κανένα δισταγμό, ὄρθωσε τό ἀνάστημά του στόν ὁρμητικό χείμαρρο τοῦ φασισμοῦ καί τοῦ ναζισμοῦ. Ἔτσι, ἀπό αὐτήν τήν τιτάνια μάχη, πού ξεκίνησε τή Δευτέρα 28 Ὀκτωβρίου 1940, δέν θά ἦταν δυνατό νά ἀπουσιάζει ἡ Ἐκκλησία μας, ὁ ρόλος τῆς ὁποίας σήμερα μονίμως ἀγνοεῖται ἤ συστηματικά ἀποσιωπᾶται.

ΟΧΙ! Μιά λέξη μικρή πού γράφει την ιστορία της Πατρίδας μας και της ζωής μας!
Το '40, σύσσωμος ο Ελληνικός λαός μαζί με την ηγεσία του (πολιτική, στρατιωτική, εκκλησιαστική) είχε μια βαθιά πίστη στο Θεό. Μια πίστη που δεν δείλιασε μπροστά στην δύναμη της υπεροπλίας του αντιπάλου, που δεν πουλήθηκε για όποια ανταλλάγματα, που δεν φοβήθηκε ούτε τον θάνατο! Και την υπερδύναμη της πίστης του την έκρυψε μέσα σε μια μικρή λέξη: ΟΧΙ! Και πάνω σ' αυτή τη λέξη-πίστη συνετρίβη η αλαζονεία της δύναμης των ισχυρών της εποχής.

Το ΟΧΙ του Ιωάννου Μεταξά και του ελληνικού λαού κατά του αυθάδους Μουσσολίνι και η εποποιΐα της Πίνδου ήταν μόνον η αρχή. Ακολούθησε το ΟΧΙ στους Γερμανούς και η μάχη των Οχυρών. Ακολούθησαν και άλλα πολλά ΟΧΙ από επώνυμα πρόσωπα και από απλούς Έλληνες αγωνιστές.
Μία μορφή που δεν προβάλλεται όσο θα έπρεπε από τα σχολικά βιβλία και τις τηλεοράσεις υπήρξε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος, ο οποίος κράτησε στάση εθνικώς αξιοπρεπή, όπως αρμόζει σε Ορθόδοξο Έλληνα Ιεράρχη. Ας θυμηθούμε τα τρία ΟΧΙ που εξεστόμισε κατά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα.